26 Ağustos 1922 TBMM Ordusu ve Büyük Taarruz 

ABD’nin istihbarat raporuna göre (Aralık 1921), Türk Ordusu’nun yiyecekleri çok kötü, bir avuç tahıl ve ekmek. Askerler, askere alındığı giysilerle savaşa sokuluyor. Yeteri kadar tüfek ve fişek yok. Ordu, savaşı Sovyetler ne verdiyse onunla yürüyor. 

Ukrayna Ankara temsilcisi Frunze, Aralık 1921 tarihinde Moskova’ya gönderdiği yazıda Mustafa Kemal’le görüşmesini yazıyor; “Halk yıkılmış ama azimli. Ordunun donatımı kötü.100 bin adet tüfek, 600 adet makineli tüfek, 3.500 adet mitralyöz, 600 bin adet mermi, 400 bin adet el bombası, top ve üniforma istiyorlar.” 

26 Aralık 1021 günü Meclis’in gizli oturumunda ordunun durumu konuşuluyor: Mustafa Kemal dört aydır subaylara maaş verilmediğini doğruluyor. Erler giydirilemiyordu. Rus ve Fransızlardan yardım istiyorlardı. Maliye vekili Hasan, daha fazla vergi almanın olanaklı olmadığını açıklıyor. 

Ocak 1922 tarihinde Yunan Küçük Asya Ordusu Komutanı Papulas’ın Yunan Başbakanına rapor ettiğine göre, Türk Ordusu mevcudu 91 bin, Kuvayı Milliye 7.500. Maneviyat orta durumda, devamlı kaçaklar vardı. Yunan Ordusunun mevcudu 85 bin kişi idi. 

Ocak 1922 tarihine gelindiğinde, Türk Ordusunda bulunan 40 çeşit top, 4 çeşit tüfek, 4 çeşit hafif makineli tüfek, 9 çeşit ağır makineli tüfek vardı. Bu durum sadeleştirilerek silah birliği sağlanmıştır.

Yunan Savaş Bakanı Teotokis, başbakanının sorması üzerine (Ocak 1922) Anadolu’daki Yunan Ordusu’nun moralinin çok iyi, Türklerinkinin ise, kötü olduğunu ileri sürmüştür. 

16 Şubat 1922 tarihinde Mustafa Kemal, 1901 doğumluların askere alınmasını buyurdu. 

17 Şubat 1922 tarihinde 11’nci Tümen Sarıkamış’tan Batı Cephesine hareket etti. Bu tümen, Doğu Cephesinden Batı’ya nakledilen üçüncü tümen idi. 

Atina’da İngiliz askeri ataşesi Nairne’nin Nisan 1922 tarihli raporunda;

“Yunan ordusunun morali yüksek, Türk ordusunun düşük. Türklerin saldırıya kalkışması boyunlarını kemente uzatması demektir” diyordu. 
08 Nisan 1922 günkü Harp Encümeni toplantısında Batı cephesinde 181 bin asker, 65 bin hayvan olduğu ifade edildi. 

07 Temmuz 1922 tarihinde 2’nci Ordu Komutanı Yakup Şevki paşa, Batı Cephesi Komutanlığı’na sunduğu muhtırada “Yunanlılara karşı genel bir saldırının yapılamayacağını ileri sürdü. Ama yapılacaksa yarma harekatı yapılmalıdır” dedi. 

Atina’da bulunan İngiliz askeri ataşesi Nairne, Haziran 1922 ortalarında İzmir’den iki İngiliz subayını da alarak Anadolu’daki Yunan ordusunu teftiş etti. 13 Temmuz 1922 tarihli raporunda “Yunan ordusunun umduğundan daha iyi, silahlar bakımlı, er-subay ilişkisi iyi. Eğitim düzeyi yüksek, istihkâmlar ıslah edilmiş, moraller yüksek. Hıristiyanlar için kesin çözüm bulunmadan çekilmek niyeti yok” diye yazıyor.

Ankara’da, Fransız İhtilalı’nın yıldönümü (14 Temmuz 1922) nedeniyle verilen ziyafete katılan Mustafa Kemal “Müstevli orduların İzmir’den denize dökülmesi, dünya tarihinde yepyeni bir sayfa açacaktır.” diyor. 
Bayramda mebuslar adına cepheyi gezen Ali Fuat, ordunun disiplin ve savaş yeteneğinin eskisinden “çok farklı” olduğunu, bütün zamanını eğitimle geçirdiğini söylüyor (16 Ağustos 1922).

Mustafa Kemal, 20 Ağustos 1922 günü, Başarı ümidi olmayan komutanların istifasını istiyor ve bütün sorumluluğu üstlendiğini belirtiyor. 

26 Ağustos itibariyle Yunan birliklerinin komutan ve karargah yerleri şu şekildedir: Yunan Başkomutanı Hacianesti, Kurmay Başkanı Valetas, genel karargah İzmir’de.1’nci Kolordu Komutanı General Tirkopis, karargahı Afyon’da. İhtiyat 2’nci Kolordu Komutanı General Diyenis, karargahı Sazlı Yusuf Hamamı’nda. 3’ncü Kolordu Komutanı General Sumelis, karargahı Eskişehir’dedir. 

Türk ordusunun komutanları; Başkomutanı Mustafa Kemal, Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa, Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa, Batı Cephesi Kurmay Başkanı Albay Asım (Gündüz), karargahı Kocatepe. 1’nci Ordu Komutanı Nurettin Paşa, karargahı Çay’da. 2’nci Ordu Komutanı Yakup Şevki Paşa, karargahı Bolvadin’dedir. Ayrıca Kocaeli Grubu mevcuttur.

26 Ağustos günü başlayan taarruz neticesinde 15 gün sonra 09 Eylül 1922 günü İzmir’e girilir. Ancak harekat ayın sonuna kadar devam eder. 
Büyük Taarruz esnasında Yunanlılardan ele geçirilenler: 365 adet top, yalnız Eskişehir’de 3.200 çuval buğday ve un, 7 uçak, 124 otomobil, 656 kamyon, 336 ağır, 1.164 hafif makineli tüfek, 32.697 piyade tüfeği, 294.000 el bombası, 25.883 sandık piyade mermisi. Ayrıca, ele geçirilen 8.371 at, 8.430 öküz ve manda, 8.711 eşek, 14.340 koyun, 440 deve halka dağıtılmıştır (17, 18 Ağustos 1922).

Sarıkışla’da esir olan Tirkopis “Ordunuz Müthiş, Müthiş!” diyormuş. Kağnılı bir ordu kamyonlu bir orduya karşı kazandığı için gerçekten müthişti.  

İzmir’den Ankara’ya dönen Mustafa Kemal, 04 Ekin 1922 günü zaferi anlatan konuşmasını yaptı. Meclis “yokluktan koskoca bir varlık” çıkarmıştı. Mustafa Kemal kumandanlığını övdükten sonra taarruz planının Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa tarafından hazırlandığını bildirdi. “Büyük Taarruz’da asker (er) sayısı Yunan ordusunda bizimkinden biraz fazlaydı. Buna karşılık bizde subay sayısı daha fazlaydı. O milliyetçi subaylar o erleri, 26 Ağustos’un ordusuna dönüştürmek için müthiş bir eğitim yaptılar. Balkan hezimetinin ordusunu Çanakkale’deki orduya dönüştüren eğitim gibi…

Genç ulusçu subaylarımızın verdikleri olağanüstü eğitim sayesinde ortaya “zehir gibi” bir ordu çıkmıştı. Topçularımız çok başarılıydı. Subay sayımız gibi bizim süvari sayımız daha çoktu……” dedi.